Sztuczne ognie

Sztuczne ognie (fajerwerki, od niemieckiego Feuerwerk^[1]) – wyroby pirotechniczne wykorzystywane do celów widowiskowych i sygnalizacyjnych, po zapaleniu dające efekty świetlne i akustyczne. Obecnie największym producentem fajerwerków są Chiny.

Historia

Około 206 r. p.n.e. w czasach dynastii Han w Chinach prażono bambusy aby wywołać huk odstraszający złe duchy. W czasachDynastii Południowych i Północnych (420 – 589 naszej ery) sztuczne ognie były również wykorzystywane podczas modlitw o pomyślność i szczęście. Fajerwerki były także stosowane w celach bojowych. Obecnie są stosowane głównie w celach widowiskowo-rozrywkowych. Często w połączeniu z pokazami laserowymi oraz muzyką elektroniczną. Pokazy sztucznych ogni są też punktem kulminacyjnym wielu imprez plenerowych przebiegających w okresie wieczorowo-nocnym, np. zabaw sylwestrowych.

Pierwsze znane pokazy sztucznych ogni zorganizowano na dworze cesarskim w Chinach w XII wieku. W zastosowanych wtedyracach użyto zwykłego prochu, stosowanego potem w Europie jako dymny proch strzelniczy. Obecnie w racach i petardach stosuje się współczesne, bardziej widowiskowe i zaawansowane technologicznie środki pirotechniczne. Do roku 1965 do odpalania rac i ładunków używano lontu pirotechnicznego, o stałym czasie spalania. Czas odpalenia kolejnych petard regulowano używając różnej długości lontu. Od 1965 do odpalania sztucznych ogni używa się elektrycznych zapłonników pozwalających na dużo lepszą ingerencję w czas odpalania oraz zwiększających bezpieczeństwo obsługi technicznej pokazów (odpalanie może odbywać się z większej odległości i nie ma niebezpieczeństwa zamoknięcia lontu).

W Polsce

Jedno z pierwszych pisanych świadectw puszczania fajerwerków dał Łukasz Górnicki w swoich „Dziejach". Zanotował w nich, że kiedy w 1566 roku urodził się Zygmunt III Waza "po górach nad Wilnem strzelby rozmaite, rac puszczania, insze puszkarskich przypraw ognie były zapalane". Pokazy fajerwerków stały się bardzo popularne wśród szlachty polskiej. W XVIII wieku stanowiły niemal obowiązkową atrakcję wielu publicznych zabaw wieczornych, odbywających się na ulicy Foksal w Warszawie. Największe pokazy sztucznych ogni miały miejsce podczas świąt państwowych. Przykładowo dla uświetnienia elekcji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego odbył się pokaz fajerwerków dnia 15 września 1781. Pokazem fajerwerków trwającym 3 minuty uczczono także ogłoszenie niepodległości w 1918 roku.

Efekty

Efekty świetlne powstające podczas pokazów sztucznych ogni można podzielić na 3 rodzaje:

• wybuchy kuliste
• świetliki
• eksplozje znacznikowe.

Oprócz tego producenci stosują własne nazwy w celach handlowych:

Chryzantemy 

gęste kule o nierównej długości ramion.

Palmy 

kilkanaście ramion o różnej długości.

Peonie 

gęste kule o równomiernie rozkładających się ramionach.

Wierzby 

kilkanaście ramion opadających w dół.

Bukiety 

ramiona zebrane w bukiet z kulami na końcu.

Fale 

kilkanaście złotych ramion podobnej długości z kolorową kulą na końcu

Kolorystyka

Kolory sztucznych ogni powstają w wyniku obecności jonów niektórych metali. Pod wpływem ciepła zostają one wzbudzone, a następnie oddają dostarczoną im energię w postaci kolorowego światła (zob. widmo emisyjne). Temperaturę, a przez to jaskrawość barw, zwiększa się dodając do soli pyłów magnezowych lub aluminiowych i uzyskując w ten sposób temperaturę nawet 2100 °C. Związki baru dają kolor zielony, sodu – żółty, strontu – czerwony, a miedzi – niebieski (zazwyczaj chlorek miedzi(II)). Purpury i fiolety powstają ze zmieszania barwy czerwonej z niebieską. Uzyskuje się więc je dodając do chlorku miedzi związki strontu w odpowiednich proporcjach.